پیش‌نشست "نقش گفتمان تشیع در هویت‌بخشی به فلسفه اسلامی" در تاریخ 17 دی ماه 1403 در دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه شیراز با حضور جمعی از اعضای هیئت علمی و دانشجویان برگزار گردید.

در ابتدا مدیر جلسه، ضمن مقدمه چینی جهت آغاز جلسه، به کتاب "هویت فلسفه اسلامی" تالیف آقای دکتر رحیمیان اشاره کرده و بر لزوم اهمیت مطالعه این کتاب توسط دانشجویان و علاقمندان و اهل فلسقه، تاکید کردند.

سپس دکتر رحیمیان ضمن طرح دو سوال به شرح زیر، ارائه مباحث خویش را آغاز نمودند:

1. آیا فلسفه اسلامی یا به نحو اعم فلسفه دینی، امکان تحقق دارد یا خیر؟

2. . اگر چنین است نقش منابع تشیع یا گفتمان فرهنگی تشیع در شکل‌گیری فلسفه اسلامی چه بوده است؟

در پاسخ به سوال اول، مباحثی شرح داده شد که عناوین کلی آن بدین قرار بود: تقسیم‌بندی منکران فلسفه دینی با رویکرد: 1. برون دینی و 2. درون دینی. مورد اول شامل: الف. منکرانی که اضافه کردن هر قیدی اعم از جغرافیایی، نزادی، دینی یا ... را به فلسفه ناممکن می‌دانند زیرا فلسفه نیز مانند ریاضیات علمی استدلالی است که قابل تقیید با قید نمی‌باشد. ب. منکران اضافه شدن قید دینی به فلسفه؛ چون با این قید، فلسفه از فلسفه بودن خارج شده و وارد مباحث علم کلام می‌شود. ج. منکران فلسفه اسلامی، و نه فلسفه دینی به نحو اعم. در دسته دوم هم دو بینش انکاری ملاحظه می‌شود: الف. به لحاظ مسائل. چون مسائلی از فلسفه خلاف مبانی اسلام است که سردمدار این نگاه غزالی بوده است. ب. به لحاظ روش. ایشان معتقدند اگر پسوند دینی به فلسفه بدهیم، کارکردی که فلسفه ندارد را به آن نسبت داده و تقدسی که ندارد به آن سرایت داده شده است. پیروان این نظر، در قرون اخیر به مکتب تفکیک شناخته می‌شوند.

در ادمه دکتر رحیمیان، به وجود یا عدم وجود فلسفه اسلامی با استفاده از روش پیشنهادی خود در فصل اول کتاب تالیفی‌شان به نام "مبانی عرفان نظری" پرداختند. این روش بر واضح بودن سوال و مشخص شدن نوع تعریف معنای هر کدام از واژگان فلسفه و اسلام تمرکز دارد. فلسفه در دو مقام ثبوت و اثبات؛ و اسلام در سه مقام متون مقدس، برداشت‌ها و شروح عالمان از متون مقدس، و آن‌چه در عمل و تاریخ در نزد دینداران معروف شده معنا شد. با ذکر این نکته که دین محض(مقام اول) و فلسفه محض(مقام ثبوت) وجود ندارد، بررسی تعامل و تاثیر و تاثر مقام دوم دین و فلسفه بر یکدیگر را راهگشای بحث دانستند. پس از اشاره‌ای کوتاه به مقوله گردآوری و داوری در هر علم، "جهان‌بینی قومی" را طرح، و تعریف ایزوتسو در این مورد را از کتاب خدا و انسان در قرآن بیان، و آن را شرح نمودند

پس از آن، به توضیحی مبسوط پیرامون جهات سه‌گانه ملاک اسلامی بودن یک رشته علمی به نحو عام و اسلامی بودن فلسفه به طور خاص پرداختند که شامل 1. مسلمان بودن دست‌اندرکاران آن علم 2. اسلامی بودن با ملاک داوری 3. اسلامی بودن با ملاک گردآوری. با ملاک اول و سوم، فلسفه اسلامی وجود دارد. اما با ملاک دوم ، فلسفه اسلامی وجود ندارد زیرا فلسفه علمی لا به شرط است. در تبیین این مسئله نیز، از دو کتاب "تاریخ فلسفه اسلامی" و "فلسفه ایرانی اسلامی" هانری کربن مباحثی مطرح شد از جمله "نظر به باطن عالم" و "مسئله ولایت" که ویژگی‌های فلسفه اسلامی یا نبوی می‌باشد. به فراخور محتوای این دو نوشتار، اشاره‌ای به هرمنوتیک و نوع متنی و وجودی آن شد.

در ادامه بیان شد که از ابن‌سینا به بعد قلمرویی اتحادی بین قرآن(وحی)، برهان(عقل)و عرفان(قلب) پدید آمد که از فلسفه مشاء محض به فلسفه اسلامی شیفت پارادایم شد. سپس به دو اشکال آقای ملکیان که در کتب فلسفی خود بیان کرده‌اند، پاسخ دادند و در این راستا، کتاب دیگر خود را با عنوان "آیینه‌های روبرو: پیوندی در مباحث خداشناسی و انسان‌شناسی عرفانی و فلسفی" معرفی نمودند. پس از آن نیز، به تفصیل به مباحثی در مورد مکتب تفکیک پرداخته شد.

در پاسخ به سوال دوم که در ابتدای جلسه مطرح شد، استاد با ذکر چند روایت و حدیث، نقش عقل در شیعه را نقشی پررنگ تصویر کردند و تعقل و اندیشه‌ورزی را بنای تفکر شیعه نامیدند. سپس، با ارجاع به دومین مقاله کتاب "هویت فلسفه اسلامی" تحت عنوان "امام علی علیه‌السلام پایه‌گذار حکمت الهی در اسلام" اهم مطالب این مقاله را به همراه توضیحات لارم برای حاضرین بیان نمودند از جمله: زمینه‌های کلی تاثیر امام علی علیه‌السلام در پیدایش فلسفه اسلامی، مباحث روش‌شناختی و نقد شیوه‌های نابهنجار در الهیات توسط امام علی علیه‌السلام، الهیات نهج‌البلاغه به منزله مبدأ الهیات خاص در حکمت اسلامی.

بعد از اتمام سخنان آقای دکتر رحیمیان، جلسه با تاکید مجدد خانم دکتر اورک‌پور بر مطالعه اثر ارزشمند استاد و هم‌چنین تشکر از حضور ایشان در پیش‌نشست و با اهدای لوح سپاس از طرف دبیرخانه همایش به جناب آقای دکتر جلسه خاتمه یافت.




لینک فیلم کامل پیش نشست "نقش گفتمان تشیع در هویت‌بخشی به فلسفه اسلامی"

https://www.aparat.com/v/bkt998b